Avropa Birliyi Şurasının 14 dekabr 2023-cü ilki qərarının tarixi əhəmiyyəti haqqında çox şey deyilib. Gürcüstanın Avropa Birliyinə üzv olmaq üçün namizəd statusunun siyasi-hüquqi, iqtisadi və ya mənəvi-sosial mahiyyətini nəzərə alsaq, bu başa düşüləndir. Lakin əlavə etmək lazımdır ki, ölkənin Avropa Birliyinin irəli sürdüyü şərtlərin yerinə yetirilməsi prosesi hələ qabaqdadır; bu isə giriş danışıqlarına başlamaq üçün ilkin şərtdir.

Bu məsələyə şərhlərin çox olmasına baxmayaraq, 14 dekabr qərarının bəzi praktiki cəhətlərinə diqqət yetirmək lazımdır. Hesab edirik ki, bu praktiki məsələlər təkcə Avropa Birliyinin Qafqaz ölkəsi kimi Gürcüstanı orta və uzunmüddətli perspektivdə dəstəkləməsinin vacibliyini tam dərk etmək, həm də bu Qərarın bizə Avropa Birliyi daxilində mümkün islahatları və onun Şərqə doğru genişlənməsini tam xarakterizə etməyə kömək edə bilər.

Fikrimizcə, Gürcüstanın Avropa tərəfdaşlarının tarixi qərarına uyğun "göstəricilər" aşağıdakı kimi formalaşır (təklif olunan ardıcıllıq heç bir şəkildə onların arasında hər hansı bir prioritetin müəyyənləşdirilməsini göstərmir. Bizim üçün hər biri müstəqil olaraq ayrı-ayrılıqda böyük əhəmiyyət kəsb edir):

1. Hesab edirik ki, həm Gürcüstan, həm Ukrayna, həm də Moldova üzrə 14 dekabr 2023-cü il tarixli qərar Avropa Birliyinin apardığı "kar müdafiə" siyasətindən imtina etmək və mürəkkəb Qafqaz regionumuzda "strateji əks-hücuma" keçmək niyyətini göstərir.

Müvafiq olaraq, Avropa Birliyinə namizəd ölkənin statusu ilə bağlı qərarı əsaslı meritokratik xarakterdən əlavə, geosiyasi ölçüdə nəzərdən keçirən bir sıra gürcü siyasətçilərin və tədqiqatçıların erkən açıqlamalarını xatırlasaq, deyə bilərik ki, qərardan əvvəl və sonrakı fikirlər "dualist" yanaşmasına əsaslanır. Və zamanı: müasir dünyada bu günün idealizminə həddindən artıq aşiq olmaq, o vaxta qədər yığılmış çətinliklərin öhdəsindən gəlmək bir yana, sabahın reallığını qavramağı çətinləşdirir.

Beləliklə, Gürcüstan tərəfindən vahid avrointeqrasiya prosesi haqqında çıxarılan nəticə yüksək ehtimalla aşağıdakı kimi formalaşdırılacaq:

Bu qərar Avropa Birliyi üçün də eyni dərəcədə vacibdir, çünki o, Avrasiya, çox mürəkkəb geosiyasi məkana dair strateji baxışını dəqiq ifadə edir və bu, eyni məkanın gələcəyini (birlikdə) məsuliyyət götürmək deməkdir.

2. Bu qərar, daha prinsipial qərarlar qəbul edərkən AB üzv dövlətlərinin birliyini göstərir. Şübhəsiz ki, Gürcüstana (eləcə də Ukrayna və Moldovaya) qarşı irəli sürülən mövqe Rusiyanın Ukraynadakı təcavüzü fonunda, eləcə də Avrasiya qitəsindəki cari hadisələr kontekstində xüsusilə qiymətləndirilir.

Skeptiklər bu birlikdə yarana biləcək mümkün çatlar haqqında fikirlər irəli sürür, və bu fikirlər əsassız deyil. Bu skeptisizm Qərb demokratiyasında ortaya çıxan və radikalizm və populizmi artıran çağırışları “canlandırmağa” davam edir.

3. Hesab edirik ki, Şərqə doğru genişlənmə bəyan mövqe ilə AB-nin özünü "özünü təmin edən" geosiyasi aktor kimi təsdiq etmək istəyir. Biz düşünürük ki, Avropa Birliyinin bu mesajı təkcə şərqdə yerləşən beynəlxalq hüquq-mühafizə orqanlarının revizionist ölkələrinə deyil, Amerika Birləşmiş Ştatlarına da ünvanlanıb.

Burada "özünü təmin edən" sözünü istifadə edərək demək istəyirik ki, Avropa Birliyi bu cür qərarlarla həm rəqib, həm də tərəfdaş geosiyasi aktorlarla münasibətlərdə özünü təsdiq etməyə çalışır.

Eyni zamanda, belə bir cəhd Avropa Birliyinin Amerika Birləşmiş Ştatlarının Avropa işlərində təcrid olunması kimi təfsir edilməməlidir (və ola da bilməz). Uğursuzluq üçün məhkum olan şey, sözdə Avropa muxtariyyətinin göstəricisi olacaq.

4. 14 dekabr 2023-cü il tarixli qərarın ideoloji yükü hədsiz dərəcədə böyükdür. Fakt budur ki, bu, Avropa siyasi birliyinin İkinci Dünya müharibəsindən sonra yaranan nizamın kobud şəkildə pozulmasına cavabıdır: bu nizamın keçilməzliyi, ilk növbədə, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərin toxunulmazlığına əsaslanır.

Beləliklə, Avropa Birliyinin bu qərarı, eləcə də 2030-cu ilin genişləndirilməsi siyasi sənədi Avropada beynəlxalq hüquq normaları və qaydalarının coğrafi-siyasi anatomiyasının bir növ Konstitusiya əsasını təşkil edir.

Avropalı tərəfdaşların "davranış kodeksini" elan etməsi, qonşuluqda beynəlxalq normaları pozan kodeksə qarşı çıxır və Lebensraum adlandırılan  "yaşayış sahəsi" yəni geopolitik-geoiqtisadi genişləndirilməsinə yönəlib.

Avrointeqrasiya prosesinin vəhdətini qeyd etdiyimizə görə "ikitərəfli hərəkəti" təmin etmək üçün Gürcüstan aşağıdakıları nəzərə almalıdır:

1. Gürcüstana namizəd statusu verilməsi ilə məsələnin geosiyasi "məzmunu" böyük ehtimalla tamamilə yox olub və ya ən azı kəskin şəkildə azalıb. Müvafiq olaraq, ölkənin Avropa Birliyinə daxil olması ilə bağlı danışıqların başlanması yolunda Avropalı tərəfdaşlarımız tərəfindən "turbo rejimi" nin daxil edilməsi ehtimalı azdır. Bu dəfə ölkənin əldə etdiyi uğurlar böyük ölçüdə ləyaqətə əsaslanacaq və ciddi meritokratik səviyyədə ölçüləcəkdir. Sadə dillə desək: Avropaya inteqrasiya üçün tələb olunan bu və ya digər dəyişikliklər real olmalıdır, "bir növ dəyişiklik", "yarı dəyişiklik", "yalançı dəyişiklik" və ya "yarı dəyişiklik" deyil.

2. Danışıqlara başlamaq üçün Avropa Birliyinin müəyyən etdiyi şərtlərin yerinə yetirilməsi, onların həyata keçirilməsinin mahiyyətindən əlavə, vaxtında və qurulmuş rabitə siyasətini də tələb edir: üstəlik, yalnız Avropa Birliyi səviyyəsində deyil, həm də Avropa Birliyinə üzv ölkələrin paytaxtlarında. Düşünürük ki, namizəd statusunun alınmasının son mərhələsində bu sahədə müəyyən təcrübə qazanmışıq. Bununla birlikdə, bu rabitə xəttinin tam və ardıcıl olmadığı və daha çox finiş xəttinə bənzər olduğu təəssüratı qaldı. Belə bir yanaşma, artıq ikinci dəfə, 9 şərt yerinə yetirildikdə, risklidir və çox güman ki, işləməyəcəkdir. Buna görə avropalılarla komunikasiyanın düzgün və sistemli nüansları əvvəlcədən nəzərə alınmalıdır. AB üzvlərinin bir neçə ölkəsində dəyişkən elektorat və təcridçi siyasi meylləri nəzərə alsaq, bu məsələ daha da aktualdır.

Bundan əlavə, başqa bir əhəmiyyətli məsələ ayrıca diqqəti tələb edir:

3. Bir namizəd statusu qazanmaqdan qoşulma danışıqlarına başlamağa qədər (və danışıqlar prosesinin özündə) "emosional diplomatiya" məkanının (məsələn, "iki ayaq üstə durmaq" və "bir ayaq üstə durmaq" və epistolyar janrın digər siyasi uvertüraları) da məhdud olacağını başa düşmək lazımdır.

Ümumiyyətlə, biz Gürcüstan diplomatiyasının sabahkı gündəliyi haqqında əvvəl də danışmışıq və çox güman ki, yaxın gələcəkdə bu barədə bir daha danışacağıq. Buna görə bu məqalədə və bu dəfə oxucunun vaxtına və səbrinə qənaət edəcəyik. Bu məqalədəki ümumi çağırışımız milli siyasi düşüncənin təkrar-təkrar "deromantizasiyası" və realist Gürcüstan siyasətinin yaradılmasıdır.

Realizm və şərtlər şərti ilə aşağıdakını da nəzərə almaq lazımdır:

4. Avropa Birliyi özü islah etməyi planlaşdırır, bu da bu olduqca yöndəmsiz quruluşu ikinci BMT-yə çevrilməkdən qorumalı və mövcud problemləri həll etmək imkanı verməlidir. Burada 2024-cü ilin yazına qədər Avropa Birliyinin islahatının "yol xəritəsi"ni də qeyd etmək lazımdır. Sözsüz ki, biz təkcə bu prosesi izləməməli, həm də ölkə daxilində öz islahatlarımızla ayaqlaşmalıyıq ki, bu da nəticədə bizim üçün yenilənmiş Avropa Birliyina bənzəməyin və onun yazılı və yazılmamış ("əməliyyat ьəcəlləsi") qaydalarına uyğunlaşmağın ən yaxşı yolunu yaradacaq.

Bu və bir çox digər fikirlər, onların səsləndirilməsi və nəzərə alınması Gürcüstan reallığında avrointeqrasiyanın əməllərlə davam etdirilməsi və sözlə davam etdirilməməsi üçün praktiki fayda gətirir. Təbii ki, bu prosesin bir neçə iştirakçısı var. Ancaq iştirakçılığımızın dərəcəsi, əlbəttə ki, əsas və həlledicidir. Bu baxımdan müasirliyimiz keçmişə borcludur və gələcəyə cavabdehdir.

Məqalənin ingiliscə orijinalı burada yayımlanmışdır.